Hysteria Là Gì? Biểu Hiện Bệnh Cà Hước Hay Bệnh Thiếu Đàn Ông

Hysteria là một dạng rối loạn tâm thần kinh được y học mô tả từ rất lâu. Người bệnh sẽ có các triệu chứng: thở nhanh, ngất xỉu hoặc ngủ mê.

Dạo gần đây, chị Thanh (30 tuổi) hay cảm thấy mệt mỏi, uể oải, dễ xúc động và hay khóc một mình. Sau khi sinh con, vừa chăm con vừa đi làm nên chị ngày càng thiếu ngủ. Hơn nữa, chị chẳng thể làm quen với giấc ngủ trưa do công việc bề bộn, đặt mình xuống mà mọi việc vẫn còn lẩn quẩn xung quanh nên chị không tài nào chợp mắt. Chị cảm thấy thần kinh của mình “có vấn đề”. Chị hay bị choáng, dễ giật mình, nhất là khi chạy xe máy trên đường. Trong một lần tranh cãi gay gắt với chồng, chị quá xúc động, đột nhiên thở nhanh rồi ngất xỉu. Sau đó, chị khỏe lại bình thường như… chưa có chuyện gì xảy ra. Theo các bác sĩ, đây chính là biểu hiện của bệnh hysteria (ngất tạm thời).

Hysteria là gì?

Trong dân gian, người ta gọi biểu hiện này bằng một cái tên khó hiểu, với một thái độ giễu cợt, không mấy thiện cảm: “bệnh cà hước”, hay nói nôm na là… bệnh thiếu đàn ông! Trong bảng phân loại bệnh quốc tế, nó được gọi là rối loạn phân ly, gặp ở 0,3-0,5% dân số, thường là phụ nữ (gấp 10 lần so với nam).

Bệnh hysteria được biết đến từ thời cổ Hy Lạp nhưng mãi tới năm 1859, Briquet mới mô tả đầy đủ căn bệnh này một cách khoa học và hệ thống. Hiện nay, tâm thần học hiện đại xếp hysteria vào nhóm các bệnh loạn thần tâm căn. Bệnh thường xuất hiện sau một chấn thương tâm lý ở những người nhân cách yếu (thuật ngữ nhân cách dùng trong y học hoàn toàn khác với khái niệm nhân cách về mặt đạo đức xã hội)

Hysteria gặp chủ yếu ở nữ

Bệnh xảy ra đột ngột, biểu hiện đa dạng và sau đó, bệnh nhân lại bình thường. Do đó, nhiều người vẫn nghi ngờ hysteria có thật sự là bệnh hay không. Ngay cả những bác sĩ điều trị, nếu chưa có kinh nghiệm, cũng rất dễ chẩn đoán nhầm bệnh vì không có bằng chứng về cận lâm sàng để chứng minh.

Hysteria là một tình trạng bệnh rối loạn tâm thần kinh được mô tả từ rất lâu. Y học hiện đại xếp hysteria vào nhóm bệnh loạn thần phân ly. Tần suất bệnh gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới khoảng 10 lần do phụ nữ trẻ có hệ thần kinh nhạy cảm, nhân cách yếu, thiếu sự chịu đựng thường dễ mắc bệnh. Đôi khi, bệnh cũng xuất hiện ở trẻ em được nuông chiều quá mức.

Biểu hiện nổi bật nhất của bệnh là cơn hysteria với các triệu chứng như: thở nhanh, ngất xỉu, hay một số biểu hiện khác như: ngất, ngủ lịm. Đôi lúc, hysteria chỉ là những rối loạn về vận động, cảm xúc, giác quan hay dị cảm… Cơn hysteria xuất hiện khi hệ thần kinh cao cấp bị kích thích quá độ, làm mất sự điều chỉnh bình thường của hệ vỏ não cao cấp. Cơn khởi phát sau sang chấn tâm thần kinh, lo sợ, tức giận…

Bệnh có thể xuất hiện tập thể

Bệnh thường xuất hiện từng cá thể, nhưng đôi lúc cũng gây ảnh hưởng cho những người có hệ thần kinh yếu, chịu chung hoàn cảnh sang chấn, làm nhiều người cùng bị bệnh tập thể. Tuy nhiên, hysteria không phải là bệnh lây nhiễm. Do chưa có những cận lâm sàng chứng minh nên xác định bệnh hysteria là chẩn đoán loại trừ các nguyên nhân thực thể khác.

Biểu hiện và dạng lâm sàng của Hysteria

• Cơn hysteria: Cơn co giật, co cứng sững sờ sau một chấn thương tâm lý. Bệnh nhân giãy giụa la hét, đập giường… nhưng ý thức vẫn tỉnh táo và nhận biết được xung quanh, thích được mọi người chú ý.
• Cơn rối loạn cảm xúc: Kêu khóc, cảm xúc hỗn độn, nói không chuẩn, không ăn nhập với chủ đề xung quanh, gào thét không rõ lý do, ý thức ít bị rối loạn. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có ảo giác (thường là ảo thị – nhìn thấy những hiện tượng không có từ bên ngoài). Bệnh nhân rất dễ bị ám thị và tự ám thị (nhận thức không đúng về sự vật hiện tượng xảy ra ).
• Cơn ngất lịm hysteria: Đột nhiên ngất lịm nhưng ý thức không bị ảnh hưởng nhiều, mắt có thể còn chớp nháy (khác hẳn cơn ngất do tim, bệnh nhân mệt mỏi trước khi có cơn, tiền sử có bệnh tim mạch, khi cơn xảy ra ý thức bị mất hoàn toàn).
• Cơn ngủ hysteria: Lên cơn co giật nhẹ rồi đi vào giấc ngủ nhưng mắt vẫn lim dim. Giấc ngủ có thể kéo dài 1-2 ngày. 
• Rối loạn vận động: Có thể gặp rối loạn vận động như run, co giật, liệt chức năng mơ hồ không rõ định khu, không rõ ràng, có khi như giả vờ, lan tỏa khắp cơ thể. 
• Rối loạn cảm giác: Rối loạn cảm giác mất hoặc tăng cảm (một kích thích nhỏ nhưng bệnh nhân cảm nhận lớn hơn bình thường); cảm giác đau và sơ đồ cảm giác cơ thể; cảm giác nội tạng cũng bị rối loạn như đau bụng, đau ngực, đau vùng tim…
• Rối loạn giác quan: Đột nhiên điếc sau một chấn thương tâm lý mà không hề có tổn thương thực thể ở hệ thống thính giác. Khả năng phục hồi bằng thôi miên hầu như có kết quả rất rõ. Có khi bệnh nhân đột nhiên chẳng nhìn thấy gì trong khi mắt vẫn mở, vẫn mơ hồ nhận thấy le lói vật thể xung quanh.

Nguyên nhân gây bệnh hysteria

Nguyên nhân gây bệnh hysteria thường là chấn thương tâm lý, lo sợ cao độ, tức giận bi quan, có bệnh cơ thể mà theo người bệnh hiểu là hiểm nghèo. Yếu tố thuận lợi là nhân cách yếu, kém ý chí, thần kinh bất bình thường, bị nhiễm độc, nhiễm trùng, bệnh tim mạch…

Về cơ chế phát sinh hysteria, có nhiều học thuyết khác nhau. Các nhà thần kinh học hiện đại cho rằng bệnh phát sinh do tăng cảm xúc, ám thị ở những người có nhân cách yếu. Ở những người này, vỏ não suy yếu, hệ thống dưới vỏ não thoát ly nên khi bị kích thích thì không thể kiềm chế được, tăng ức chế vỏ não. Cuối cùng là sự tăng hoạt động dưới vỏ mà biểu hiện trên lâm sàng là nhiều triệu chứng đa dạng, tùy theo vùng não bị kích thích tập trung. Chính từ đặc điểm này mà bệnh có thể xuất hiện và giảm bớt bằng cách ám thị. Cảm ứng thành cao trào khi có sang chấn tạo phản ứng dây chuyền trong cộng đồng (có cùng hoàn cảnh), làm gây bệnh tập thể, một lúc có thể lên đến cả trăm người.

Các cách chăm sóc người bệnh

Bệnh được điều trị bằng phương pháp tâm lý, thôi miên, tạo quan hệ tốt giữa bác sĩ và bệnh nhân, cơn bệnh sẽ qua đi trong thời gian ngắn. Trong một số trường hợp khó khăn hơn, cần sử dụng ngay thuốc Benzodiazepin, sau đó dùng thuốc chống trầm cảm liều thấp, ví dụ như Elavil, hoặc các thuốc mới như Prozac, Remeron, Sertralin…

Việc phòng bệnh phải mang tính chiến lược bằng các chương trình chăm sóc sức khỏe tâm lý học đường. Cần tập cho con người rèn luyện trong các môi trường khác nhau kể cả các điều kiện khó khăn. Phổ cập các kiến thức về bệnh này. Kêu gọi mọi người sống chan hòa, có tinh thần tập thể, tình thương yêu và giúp đỡ lẫn nhau. Loại trừ các yếu tố gây căng thẳng, các yếu tố môi trường thuận lợi làm phát sinh bệnh như đã nêu ở trên. 

Khi có người bệnh, cần tránh tập trung, chăm sóc quá chu đáo khiến bệnh nặng thêm, nhưng phải tôn trọng bệnh nhân. Trong điều trị có thể dùng một số thuốc giảm lo âu, thuốc làm giảm các triệu chứng cơ thể.

Khi có người bị bệnh hysteria, bạn nên có thái độ ứng xử thích hợp như:

• Chăm sóc ân cần, chu đáo nhưng tự tin, không ủy mị làm ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh.
• Để người bệnh nằm trên giường rộng, tránh bị ngã khi xoay trở. Tránh nằm gần những vật cứng, dễ vỡ. Nơi nằm nên có không khí thoáng mát.
• Giải thích, trấn an cho bệnh nhân và khuyên họ hít thở đều.
• Nếu mọi việc qua đi an toàn và đã được kiểm soát tốt, bạn chỉ cần chăm sóc người bệnh tại nhà.
• Nếu cơn kéo dài, bạn cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được chăm sóc tốt hơn. Tại đây, người bệnh được điều trị bằng các liệu pháp tâm lý, trợ giúp thở ô-xy, điều chỉnh các bệnh nên phối hợp nếu có, dùng thêm các loại thuốc an thần.
• Phòng bệnh bằng phối hợp giảng dạy tâm lý và chăm sóc sức khỏe học đường, cân đối áp lực học tập, vui chơi, làm việc, nghỉ ngơi, loại trừ các yếu tố gây căng thẳng.
• Bệnh nhân hồi phục nhanh, nhưng bệnh dễ tái phát khi tiếp cận với những hoàn cảnh tương tự. Muốn cải thiện, người bệnh cần tập tính chịu đựng, tập luyện nhân cách vững vàng trong các môi trường khác nhau.